CEEO- Participación en Seminario Abierto Grupos de Investigación


Seminario abierto de intercambio de Grupos de Investigación 
El Atlántico: escenario de circulación y de contacto” 


30 de agosto de 2019 | 11:00 a 17:00
Fundación para la Historia de España, Buenos Aires, Argentina.


Juan Bubello (Universidad Nacional de La Plata):
“Circulación atlántica de libros y difusión temprana del esoterismo occidental hacia las colonias españolas e inglesas en América (1600-1650): problemas y líneas de investigación posibles”.


Programa completo de actividades:






CEEO - Participacion VII Congreso Centroamericano de Estudios Culturales - Universidad de Costa Rica

VII CCEC - Universidad de Costa Rica

Entre el 21 y el 23 de agosto de 2019 participará en este evento académico la colega del CEEO Mgr. Alejandra Galicia (UNAM), quien expondrá sobre el grado de avance de sus investigaciones con una ponencia titulada: "Manifiesto Luz y Verdad. El proyecto espiritista de Augusto C. Sandino"

Mas información:
VII CCEC

CEEO - Curso - UFSM - Brasil

UNIVERSIDADE FEDERAL DE SANTA MARIA
Centro de Ciências Sociais e Humanas
Departamento de História

HST1161 – Top. Aprof. XI – História do Esoterismo (Sécs. XV-XVII): uma introdução

Prof. Dr. Francisco de Paula Souza de Mendonça Júnior
E-mail: kirijy@gmail.com

Ementa: Modelos teóricos acerca do Esoterismo. Panorama do esoterismo na Europa dos séculos XV e XVII. Esoteristas e suas obras. Política, segredo e esoterismo.

Objetivos: A disciplina introduzirá as discussões atinentes a história do esoterismo, começando pelas questões teóricas, passando pelas grandes influências esotéricas entre os séculos XV e XVII europeus, concluindo por apresentar como algumas personagens emblemáticas se apropriaram dessas discussões. Nesse intuito, também discutir-se-á de que forma o recurso ao esoterismo dialogou com a crise dogmática católica e com a ascensão do humanismo, entre outros tópicos.

Metodologia: Este curso será ministrado sob a forma de aulas dialógicas, análise de documentos históricos e debates em sala de aula.

Critérios de Avaliação e recuperação. Haverá dois exercícios avaliativos. O primeiro tomará a forma de um artigo, um texto que faça uma comparação crítica entre o Poimandres e o Gênesis. O segundo será a confecção de um infográfico, cuja escolha da temática é livre, desde que atinente aos temas relativos à disciplina. O aluno que não atingir a nota mínima para a aprovação terá chance de se recuperar mediante a realização de um exame. Tal prova terá como objeto de avaliação todo o conteúdo do curso por meio de uma questão somente revelada no momento da realização do mesmo.

Carga Horária: 60 horas-aula. Créditos: 4 créditos.

Avisos
1.   É expressamente proibido gravar, filmar e fotografar as aulas.
2.  Lembre-se que não atingir a quantidade mínima de presença em aula resulta em reprovação direta, invalidando o direito a exame.
3.  Os canais oficiais de comunicação acerca da disciplina são o moodle e o e-mail acima informado. Ademais, o professor coloca-se à disposição para resolver qualquer situação atinente à disciplina por meio de reunião em sua sala de n° 108, no prédio 74-A.

Conteúdo programático.
1.         História do Esoterismo: as práticas esotéricas enquanto objeto acadêmico;
1.1.      A magia enquanto objeto acadêmico
1.2.      Antoine Faivre: criando um conceito
1.3.      Kocku von Stuckrad e Wouter Hanegraff: revisando um conceito
2.         Humanismo esotérico: os umanisti e as correntes esotéricas do século XV;
2.1.      Corpus Hermeticum: a alternativa de Hermes Trismegistos;
2.2.      Cabala e sua releitura cristã
3. As personagens
3.1.      Marsilio Ficino e Pico dela Mirandola: esoterismo em Florença
3.2.      O abade Trithemius e os anjos do segredo: comunicação secreta e o Imperador Maximiliano I;
3.4.      Cornelius Agrippa: prodígio ou charlatão?
3.5.      Giordano Bruno e arte mágica
3.6.      O feminino esotérico: o caso de Isabella Cortese
4.         Esoterismo e segredo: entre magos, secretários e príncipes.

 Bibliografia.
- Fontes primárias
BÍBLIA, Português. A Bíblia sagrada: Antigo e Novo Testamento. Tradução de João Ferreira de Almeida. Edição rev. e atualizada no Brasil. Brasília: Sociedade Bíblia do Brasil, 1969.
Giordano BRUNO. Tratado da magia. São Paulo: Martins Fontes: 2008.
Henrique Cornelius AGRIPPA DE NETTESHEIM. Três livros da filosofia oculta. São Paulo: Madras, 2016.
HORAPOLO L'Egiziano. Tratato sui geroglifici. Napoli: Cuaderno de Aion, 2002.
Jacques GOHORY. De uso et mysteriis notarum liber. Paris, apud V. Sertenas, 1550.
Pico DELLA MIRÀNDOLA. A dignidade do homem. São Paulo: Editora Escala, 2006.
Giambattista DELLA PORTA. De Furtivis Literarum Notis vulgo De Ziferis – Libri III. Neapoli: Apud Ioa Mariam Scotum, 1563.
Giambattista DELLA PORTA. Magiae naturalis, sive de miraculis rerum naturalium libri IIII. Antuerpiae: In aedibus Ioannis Steelsii, 1562.
Hermes TRISMEGISTO. Corpus hermeticum: discurso de iniciação; A tábua de esmeralda. São Paulo: Ed. Hemus, 2001.
Isabella CORTESE. I secreti de Isabella Cortese ne'quali si contengono cose minerali, medicinali, arteficiose, & alchimiche, & molte de l'arte profumatoria, appartenenti a ogni gran Signora. Con altri bellissimi Secreti aggiunti. Venetia: Apresso Giovanni Bariletto, 1565.
Johannes TRITHEMIUS - Polygraphiae libri sex, Ioannis Trithemii Abbatis Peapolitani, quondam Spanheimensis, ad Maximilianum Caesarem.  Oppenheim: Haselberg,  1518.
Johannes TRITHEMIUS. Steganographie: Ars per occultam Scripturam animi sui voluntatem absentibus aperiendi certu, 4to. Darmst. 1621
Johannes TRITHEMIUS. The steganographia of Johannes Trithemius. Translated by Fiona Tait, Christopher Upton and J.W.H. Walden. Edited, with intro, by Adam McLean. Edinburgh: Magnum Opus Hermetic Sourcebook, 1982.

 -Dicionários
 HANEGRAAFF, Wouter J (Ed.). Dictionary of gnosis and western esotericism. Leiden: Brill, 2006.

- Sites consultados
 http://gallica.bnf.fr/
http://www.esotericarchives.com/

- Fontes secundárias
AZZOLINI, Monica. The duke and the stars: astrology and politics in Renaissance Milan. Cambridge: Harvard University Press, 2013.
BAILEY, Michael D. The meanings of magic. Magic, Ritual, Witchcraft, (Summer, 2006).
BAKHTIN, Mikhail. A cultura popular na idade média e no Renascimento: o contexto de François Rabelais. São Paulo: Hucitec, 1987.
BETHENCOURT, Francisco. O imaginário da magia: feiticeiras, adivinhos e curandeiros no século XVI. São Paulo: Companhia das Letras, 2004.
BIANCHI, Luca. From Jacques Lefèvre d’Étaples to Giulio Landi: uses of the dialogue in renaissance aristotelism. In: KRAYE, Jill & STONE, M.W.F. (Ed.). Humanism and early modern philosophy. New York: Routledge, 2000.
BORCHARDT, Frank L. The magus as Renaissance man. Sixteenth Century Journal, XXI, 1 (1990), 57-56.
BRANN, Noel L. The Abbot Trithemius (1462-1516): the renaissance of monastic humanism. Leiden: Brill, 1981.
BRANN, Noel L. Trithemius and Magical Theology: A Chapter in the Controversy over Occult Studies in Early Modern Europe. State University of New York Press, 1999.
BRANN, Noel L. Was Paracelsus a disciple of Trithemius? Sixteenth Century Journal, Vol.10,nº1,(Spring, 1979),70-82.
BUBELLO, Juan Pablo.  Esoterismo y política de Felipe II en la España del Siglo de Oro. -Reinterpretando al círculo esotérico filipino en El Escorial: Juan de Herrera, Giovanni Vicenzo Forte, Diego de Santiago, Richard Stanihurst. Veredas da História, III,2, 2010.
CASSIRER, Ernst. Indivíduo e cosmos na filosofia do Renascimento. São Paulo: Editora Martins Fontes, 2001.
CASSIRER, Ernst; KRISTELLER, Paul Oskar & RANDALL JR., John Herman. The renaissance philosophy of man. Chicago: The University Chicago Press, 1959.
CAVAILLÉ, Jean-Pierre. Dis/Simulations: Jules-César Vanini, François La Mothe Le Vayer, Gabriel Naudé, Louis Machon et Torquatto Accetto. Religion, morale et politique au XVIIe siècle. Paris: Honoré Champion Éditeur, 2008.
CLARK, Stuart. Pensando com demônios: a ideia de bruxaria no princípio da Europa Moderna. São Paulo: Edusp, 2006.
CORSETTI, Jean-Paul. História do esoterismo e das ciências ocultas. Braga: Círculo de Leitores, 2004.
COULIANO, Ioan P. Eros and magic in the renaissance. Chicago: University Of Chicago Press, 1987.
DELUMEAU, Jean. A civilização do Renascimento. V.I. Lisboa: Editorial Estampa, 1983.
DELUMEAU, Jean. A civilização do Renascimento. V.II. Lisboa: Editorial Estampa, 1984.
EAMON, William - Masters of fire - italians alchemists in the court of Philip II. IN: LÓPEZ-PÉREZ, Miguel; KAHN, Didier; REY-BUENO, Mar (eds.), Chymia: Science and Nature in Medieval and Early Modern Europe”. Cambridge Scholars Publishing, 2010, pp. 138-156.
ELIADE, Mircea. Tratado de história das religiões. São Paulo: Editora Martins Fontes, 1993.
ERNST, Germana & GIGLIONI, Guido (Orgs). I vincoli dela natura: Magia e stregoneria nel Rinascimento. Roma: Carocci Editore, 2012.
FIORATO, Adelin Charles – Grandeur et servitude du secretaire: du savoir rhetorique a la collaboration politique. In: FIORATO, Adelin Charles. Culture et professions en Italie (fin Xve-début XVIIe siècles). Paris: Publications de la Sorbonne, 1989.
GARIN, Eugênio. Ciência e Vida no Renascimento italiano. São Paulo: Unesp,1996.
GARIN, Eugenio. Idade Média e renascimento. Lisboa: Editorial Estampa, 1994.
GARIN, Eugenio. O homem renascentista. Lisboa: Editorial Presença, 1991.
GARIN, Eugenio. O zodíaco da vida: a polêmica sobre a astrologia do século XVI. LISBOA: Editorial Estampa, 1998.
GINZBURG, Carlo. Os andarilhos do bem: feitiçarias e cultos agrários nos séculos XVI e XVII. São Paulo: Companhia das Letras, 1988.
GORDON, Bruce. The renaissance angel. In: MARSHALL, Peter & WALSHAM, Alexandra (Org.). Angels in the early modern world. Cambridge: Cambridge University Press, 2006.
HANEGRAAFF, Wouter J. Beyond the Yates Paradigm: the Study of Western Esotericism Between Counterculture and New Complexity. Aries, Vol. 1 (2001), pp. 5-37.
HANEGRAAFF, Wouter J. Some remarks on the study of western esotericism. Esoterica I, (Spring,1999),3-19.http://www.esoteric.msu.edu/printable/Hanegraaff.html. Acessado em 06/06/2008.2006.
HANEGRAAFF, Wouter J. Western Esotericism: a guide for the perplexed. London: Bloomsbury Academic, 2013.
KRISTELLER, Paul Oskar. Florentine Platonism and its relations with humanism and scholasticism. Church History, Vol.8, nº3, (Sep., 1939), 201-211.
KRISTELLER, Paul Oskar. Marsilio Ficino and his work after five hundred years. Florence: Leo S. Olschki, 1987.
LÁNG, Benedek -   Astrology, Alchemy and Mysticism at King Matthias’ Court. In: HÓRVATH, Iván & Alli. (Eds.). HORVÁTH, Iván et alli. (Eds.). Mathhias Rex (1458-1490): Hungary at the dawn of the Renaissance. (Proceedings of the Internacional Conference, 20-25 de Maio, 2008), 2013.
LÁNG, Benedek - Unlocked books: manuscripts of learned magic in the medieval libraries of Central Europe. Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press, 2008.
LAROQUE, François (Ed.). Histoire et secret à la Renaissance. Paris: Presses de la Sorbonne Nouvelle, 1997.
LEHRICH, Christopher. The language of demons and angels: Cornelius Agrippa’s occult philosophy. Leiden, Boston: Brill, 2003.
MENDONÇA JÚNIOR, Francisco de Paula Souza de. A arte do segredo [manuscrito]: esoterismo, sigilo e dissimulação política nos séculos XV e XVI. Belo Horizonte: Faculdade de Filosofia e Ciências Humanas, 2014.
MENDONÇA JÚNIOR, F. P. S.. 'Um tempo no qual prevalece a licença para pecar': a imagem da política nos tratados de comunicação secreta. In: Carlile Lanzieri Júnior. (Org.). As faces da renovatio na Idade Média e no Renascimento. 1ed.Cuiabá: Vivarium, 2018, v. 1, p. 111-132.
MISSIO, Edmir. Acerca do conceito de Dissimulação Honesta de Torquato Accetto. Campinas, SP: [s.n.], 2004. Tese (doutorado) - Universidade Estadual de Campinas, Instituto de Estudos da Linguagem.
NIGRO, Salvatore Silvano - Le livre masqué d'un secrétaire du XVII siècle. In: Le temps de la réflexion V. Paris: Gallimard, 1984.
PANOFSKY, Erwin. Renascimento e renascimentos na arte ocidental. Lisboa: Editorial Presença, 1981.
RAY, Meredith K. Daughters of alchemy: Women and Scientific Culture in Early Modern Italy. Cambridge, London: Harvard University Press, 2015.
ROBIN, Diana; LARSEN, Anne R. & LEVIN, Carole (Eds.).  Encyclopedia of Women in the Renaissance: Italy, France, and England. Santa Barbara: ABC-Clio, 2007.
SAITO, Fumikazu. A distinção entre magia natural e magia demoníaca na Magia naturallis de Della Porta. Colóquio CESIMA Ano X: Caderno de resumos, 1, 1, 2006. http://www.pucsp.br/jornadahcensino/downloads/Fumikazu%20Saito.%20A_ideia_de_experiencia.pdf. (Consultado em 26/09/2009)
SECRET, François - Qui était Libanius Gallus, le maitre de Jean Tritheme?. In: "Estudios Lulianos", t.6 (1962), fasc. 1-2, p.127-137. In: Recueil d'articles publiés dans diverses publications de 1955 à 1973.
SENELLART, Michel. As artes de governar: do regimen medieval ao conceito de governo. São Paulo: Editora 34, 2006.
SKINNER, Quentin. As fundações do pensamento político moderno. São Paulo: Companhia das Letras, 1996.
STUCKRAD. Kocku von. Western esotericism: a brief History of secret knowledge. London: Equinox Publishing, 2006
THORNDIKE, Lynn. A history of magic and experimental science. New York: Columbia University Press, 1934. V.4,5 &6
VÉRONÈSE, Julien. La notion d'« auteur-magicien » à la fin du Moyen Âge : Le cas de l'ermite Pelagius de Majorque († v. 1480). Médiévales. [En ligne], 51 | automne 2006, mis en ligne le 27 mars 2009, Consulté le 20 juin 2012.
VIROLI, Marurizio. From politics to reason of state: the acquisition and transformation of the language of politics (1250-1600). Cambridge: Cambridge University Press, 1992.
WALKER, D.P. Spiritual & demonic Magic: from Ficino to Campanella. Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press, 2000.
WARBURG, Aby. O renascimento do paganismo antigo. (Traduzido pelo Professor Doutor Cássio da Silva Fernandes de WARBURG, Aby. Die erneuerung der heidnioschen antike. Leipzig; Berlin: B.G. Teubner, 1932. Cotejada com a edição italiana: Emma Cantimori (Trad.). La rinascita del paganesimo antico. Firenze: La Nuova Itália Editrice, 1996).
WEILL-PAROT, Nicolas - Encadrement ou dévoilement-l'occulte et le secret dans la nature chez Albert le Grand et Roger Bacon. Micrologus: Natura, Scienze e Società Medievali. Florença: SISMEL – Edizioni Del Galluzo, 2006, nº XIV.
YATES, Frances Amelia. Giordano Bruno e a tradição hermética. São Paulo: Cultrix, 1995.
YATES, Frances Amelia. The art of memory. Chicago: The University Chicago Press, 1966.
ZAMBELLI, Paola. White Magic, Black: magic in the European Renaissance. Leiden, Boston: Brill, 2007.